Μέσα από τις αφηγήσεις που διασώθηκαν, ξεχωρίζει το αγωνιστικό φρόνημα των κατοίκων, η άρνησή τους να προδώσουν τον αγώνα της Αντίστασης και η αξιοπρέπεια με την οποία στάθηκαν απέναντι στον θάνατο. Παράλληλα, η ιστορική μνήμη καταγράφει όχι μόνο τη βία των Γερμανών αλλά και τη φρίκη της συνεργασίας των ταγματασφαλιτών και των προδοτών, που έκαναν ακόμη πιο βαρύ το πλήγμα στο νησί.
Η σημερινή ημέρα δεν είναι μόνο ημέρα μνήμης για τους αδικοχαμένους της Σκιάθου, αλλά και υπενθύμιση της αξίας της ελευθερίας, της αντίστασης απέναντι στον φασισμό και της ευθύνης μας να διαφυλάξουμε την ιστορική αλήθεια.
Ακολουθεί το συγκλονιστικό απόσπασμα από το βιβλίο της Κατερίνας Κουρκούμπα – Δελακοβία, «Η Σκιάθος στα χρόνια της θύελλας»
Σε όλη την παραλία έχουν στημένα πολυβόλα με κατεύθυνση προς την πόλη. Μέσα στο καφενείο πάνω από 200 άτομα, γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι και ένας άνδρας, ο Θεοδόσης Παρίσης. «Αν δεν μαρτυρήσετε εντός 5 λεπτών πού είναι οι αντάρτες, θα σας ανατινάξουμε όπως είστε». Το πνεύμα της Αντίστασης όμως είχε σφυρηλατήσει υψηλό ηθικό και είχε κάνει ψυχωμένους ακόμη και τις γυναίκες και τα παιδιά και αντιμετώπιζαν με θάρρος ακόμη και την απειλή του θανάτου. Μια γυναίκα, η Νίνα Διολέττα, τους λέει: «Εμείς δεν παίρνομε τις αποφάσεις. Δεν ξέρομε ούτε πού είναι οι αντάρτες ούτε έχομε σχέση με αντάρτες». Επιμένουν πού είναι οι άνδρες. Μια γριούλα δείχνει το μαύρο της τσεμπέρι, λέγοντας με νοήματα ότι έχουν σκοτωθεί. Οι περισσότεροι βέβαια ήξεραν ότι στον Προφήτη Ηλία βρισκόταν με ασύρματο ολιγομελής ομάδα ανταρτών (6-7 ατόμων, που όμως δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τις ισχυρές Γερμανικές δυνάμεις, που είχαν έλθει από τη Σκόπελο και το Βόλο). Κάποιος Γερμανός παίρνει οδηγίες τηλεφωνικά από τη Βάση τους στο Λουτράκι. Μια κοπέλα καταλαβαίνει γερμανικά και ακούει που λένε ότι έχουν εντολή να ανατινάξουν το μαγαζί. Οι άνθρωποι παγώνουν μπροστά στη θέα και την οσμή του θανάτου. Βγάζουν με τη βία έξω τον Θ. Παρίση, που κρατεί τον μικρό γιο του στην αγκαλιά και του λένε να τον αφήσει κάτω. Ο πατέρας αφήνει με οδύνη το παιδί του. Κατάλαβε. Τον παίρνουν πίσω από το καφενείο και τον στήνουν στον τοίχο… Ο Θεοδόσης Παρίσης ήταν σαράντα τεσσάρων χρονών και άφησε πέντε ορφανά.
Ένα νέο καταδιωκτικό έρχεται και φαίνεται ότι άλλαξε τη διαταγή. «Εντός τριών λεπτών να εκκενώσετε την αίθουσα γιατί θα αρχίσουμε να καίμε τη Σκιάθο». Ανοίγουν τις πόρτες και οι άνθρωποι αλλόφρονες τρέχουν να σωθούν εγκαταλείποντας τις εστίες τους στο έλεος της ναζιστικής λαίλαπας.
Ένα λεφούσι αιμοβόρων λύκων ξεχύνεται σε ολόκληρο το χωριό. Στην οδό Ευαγγελιστρίας κοντά στο Ελαιοτριβείο σκοτώνουν δυο νέα παιδιά δεκαεννιά χρονών, τον Λεωνίδα Κανταράκια και τον Αργύρη Κούκια. Ο Κούκιας, νέο και γερό παιδί πάλεψε με τον Γερμανό και τον έριξε κάτω και ίσως τον σκότωνε. Αλλά εκείνη τη στιγμή ήρθε ένας άλλος Γερμανός και όταν είδε τον Αργύρη Κούκια να χτυπάει τον συνάδελφό του, τον σκότωσε.
Αρχίζουν να βομβαρδίζουν από τα πλοία το χωριό. Ορμούν στις γειτονιές και ρίχνουν στα σπίτια εμπρηστική σκόνη σαν θειάφι και πυρπολούν τη Σκιάθο. Φωνάζουν και ουρλιάζουν. Ανάμεσά τους κάποιοι μιλούν ελληνικά. και αποκαλούν ο ένας τον άλλον με ελληνικά ονόματα, κάνοντας ακόμη μεγαλύτερη τη φρίκη. Είναι ταγματασφαλίτες ντυμένοι με γερμανικές στολές. Τα σπίτια που κάηκαν ή έπαθαν φθορές από τους βομβαρδισμούς ή κάηκε η οικοσκευή τους ανέρχονται σε 359.
Κάτω από τον Άγιο Νικόλα μια κατάκοιτη γριούλα, η Ζωή Αντωνίου, φώναζε που δεν μπορούσε να βγει και βρήκε φρικτό θάνατο μέσα στις φλόγες.
Παράλληλα γινόταν και πλιάτσικο των σπιτιών. Άλλωστε στο στόχαστρο της καταστροφής μπήκαν κυρίως τα πλουσιόσπιτα και τα καπετανόσπιτα για να είναι ευκολότερη στη συνέχεια η λεηλασία τους. Το απόγευμα ξέσπασε μια καταιγίδα, που έσβησε τη φωτιά και αποφεύχθηκε η ολοσχερής καταστροφή του χωριού. Ήταν η 23η Αυγούστου, ημέρα της γιορτής της Παναγίας και οι κάτοικοι απέδωσαν τη βροχή στη δική της Χάρη για να σωθούν τα σπίτια τους.
Τη νύχτα η Πολιτοφυλακή του ΕΑΜ έσβησε τις εναπομείνασες εστίες φωτιάς και έβαλε φρουρές για την προστασία των σπιτιών από το πλιάτσικο. Την επόμενη μέρα έγινε η κηδεία των νεκρών μέσα σε γενικό πένθος και σπαραγμό.
……………………………………………………….
Τα ελληνικά που ακούστηκαν ήταν από Ταγματασφαλίτες και Ρουμανόβλαχους Λεγεωνάριους, συνεργάτες των κατακτητών.
Από το καλοκαίρι του 1944 οι λιποταξίες των Γερμανών προς τον ΕΛΑΣ πλήθαιναν (αποτέλεσμα και της διαφωτιστικής δουλειάς της Γερμανικής Αντιφασιστικής Επιτροπής, που συνεργαζόταν με τον ΕΛΑΣ. Έτσι οι γερμανικές Αρχές προτιμούσαν να χρησιμοποιούν για «τέτοιες αποστολές» πωρωμένους Ες-Ες και Τάγματα Ασφαλείας. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι μετά την απελευθέρωση ήλθε στη Σκιάθο πλανόδιος έμπορος που αναγνωρίσθηκε ως ένας από τους συμμετέχοντες στην πυρπόληση και τη λεηλασία του νησιού. Στη συνείδηση των κατοίκων μέχρι σήμερα πιο αποτρόπαιη είναι η θύμηση των «Ελλήνων» ταγματασφαλιτών, που συνεργάζονταν με τους κατακτητές και αυτοί κυρίως προέβαιναν σε λεηλασίες και καταστροφές.
Οι Ναζί στη συνέχεια ολοκλήρωσαν την εγκληματική τους δράση. Έδεσαν τους έξι ομήρους πίσω από τα πλοία και τους έπνιξαν στη θάλασσα, ανοιχτά της Αλοννήσου, πλέοντας προς Θεσσαλονίκη. Έτσι και η Σκιάθος μπήκε στη μακρά σειρά των 1.200 χωριών και μικρών και μεγάλων πόλεων, που πυρπολήθηκαν από τον κατακτητή, και πλήρωσε το βαρύ τίμημα της λευτεριάς.
…………………………………………
Οι Ναζί έφυγαν οριστικά από τη Σκόπελο και την περιοχή των Σποράδων στις 29 Αυγούστου 1944 και λίγες μέρες προτού φύγουν, αιματοκύλησαν τα νησιά.
……………………………………………………….
Κείνοι που επράξαν το κακό – τους πήρε μαύρο σύγνεφο
Ζωή δεν είχαν πίσω τους μ’ έλατα και με κρύα νερά
Μ’ αρνί, κρασί και τουφεκιά, βέργα και κληματόσταυρο
Παππού δεν είχαν από δρυ κι απ’ οργισμένον άνεμο
Στο καραούλι δεκαοχτώ μερόνυχτα
Με πικραμένα μάτια˙
Τους πήρε μαύρο σύγνεφο – δεν είχαν πίσω τους αυτοί
Θειό μπουρλοτιέρη, πατέρα γεμιτζή
Μάνα που να ’χει σφάξει με τα χέρια της
Ή μάνα μάνας που με το βυζί γυμνό
Χορεύοντας να ’χει δοθεί στη λευτεριά του Χάρου.
…………………………………………………
Οδυσσέας Ελύτης, Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας.
Η Σκιάθος, όπως και εκατοντάδες άλλα χωριά της Ελλάδας, πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος για την ελευθερία. Η μνήμη των αθώων θυμάτων, η θυσία όσων στάθηκαν όρθιοι απέναντι στη βία και η αλύγιστη στάση του λαού του νησιού παραμένουν άσβεστο φως και οδηγός για τις επόμενες γενιές.
Σήμερα, 81 χρόνια μετά, τιμούμε τους νεκρούς, καταδικάζουμε τη βαρβαρότητα του φασισμού και στεκόμαστε με ευγνωμοσύνη απέναντι σε εκείνους που, με το θάρρος και την αυταπάρνησή τους, χάραξαν τον δρόμο της λευτεριάς.
