Η άγνωστη ερπετοπανίδα στα νησιά των Βορείων Σποράδων και τα ερημoνήσια τους

13.01.2025
12:22
Περιβάλλον

Φανταστείτε έναν κόσμο όπου φίδια, σαύρες και βατράχια ζουν σε αρμονία με τη φύση. Έναν κόσμο που κρύβεται στα νησιά των Βορείων Σποράδων. Για χρόνια, αυτά τα νησιά μας μάγευαν με τις παραλίες τους και τα γραφικά χωριά τους. Όμως, λίγοι γνώριζαν τον πλούτο της άγριας ζωής που κρύβουν.

Μια ομάδα επιστημόνων, με πάθος για την έρευνα και την προστασία της φύσης, αποφάσισε να ανακαλύψει τα μυστικά των Βορείων Σποράδων. Για επτά ολόκληρα χρόνια, εξερεύνησαν κάθε γωνιά των νησιών, καταγράφοντας όλα τα είδη ερπετών και αμφιβίων που εντόπισαν.

Τι ανακάλυψαν:

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν 27 είδη που δεν ήταν γνωστά ότι ζουν στις Σποράδες!
Τα μικρότερα νησιά έχουν λιγότερα είδη, ενώ τα μεγαλύτερα φιλοξενούν μεγαλύτερη ποικιλία.
Τα υδρόβια είδη αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες απειλές λόγω της υποβάθμισης των υγροτόπων.
Οι παραδοσιακές αγροτικές πρακτικές ευνοούν πολλά είδη.

Η άγνωστη ερπετοπανίδα στα νησιά των Βορείων Σποράδων και τα ερημoνήσια τους — Δενδρογαλιά (Hierophis gemonensis), νέα καταγραφή από τη Σκιάθο

Τα νησιά των Βορείων Σποράδων διαθέτουν πλούσια και μοναδική βιοποικιλότητα, η οποία ωστόσο δεν είναι πλήρως μελετημένη. Τα τελευταία 7 χρόνια «έτρεχε» ένα πρότζεκτ καταγραφής της ερπετοπανίδας (βατράχια, φρύνοι, σαύρες, χελώνες και φίδια) των Σποράδων, συνεργασία Ελλήνων και Αμερικανών ερευνητών, κατά το οποίο χρειάστηκε να επισκεφθούμε κάθε νησί και βραχονησίδα της περιοχής.

2) Κρασπεδωτή χελώνα (Testudo marginata) από τη νήσο Κυρά Παναγιά

Κύριος σκοπός της έρευνας ήταν η καταγραφή παρουσίας ειδών ανά νησί, ώστε να αποκτήσουμε μια σαφή εικόνα της κατανομής των ερπετών και αμφιβίων εντός του νησιωτικού συμπλέγματος. Επιπλέον μελετήθηκε εν μέρει η οικολογία τους, ενώ έγινε επίσης αποτίμηση των πιθανών απειλών για τον πληθυσμό τους. Κατά τη διάρκεια του πρότζεκτ, καταφέραμε να κάνουμε 27 νέες καταγραφές παρουσίας ειδών που δεν είχαν αναφερθεί από την προϋπάρχουσα βιβλιογραφία. Τα αποτελέσματα της έρευνας πεδίου παρουσιάζουμε σε δύο άρθρα που δημοσιεύτηκαν το 2024 στα επιστημονικά περιοδικά Herpetozoa και Biodiversity Journal.

Λαφιάτης (Elaphe quatuorlineata), νέα καταγραφή από τα Γιούρα

Μέσω της μελέτης αυτής, προέκυψε, για πρώτη φορά, μία ολοκληρωμένη εικόνα των ερπετών και των αμφιβίων του αρχιπελάγους.

Φαίνεται πως ο αριθμός των ειδών ερπετοπανίδας ενός νησιού ελαττώνεται με τη μείωση του μεγέθους του, καθώς και με την αύξηση της διάρκειας απομόνωσής του. Συνεπώς τα ανατολικά νησιά (μετά την Κυρά Παναγιά) έχουν λίγα είδη αλλά και σχετικά υψηλότερο ποσοστό ενδημισμού, ενώ τα περισσότερα χερσαία είδη διατηρούν σε μεγάλο βαθμό υγιείς πληθυσμούς, όλα τα υδρόβια είδη βρίσκονται υπό πίεση λόγω της έντονης υποβάθμισης και καταστροφής των λίγων υγροτόπων της περιοχής.

Επιπλέον, η διατήρηση παραδοσιακών αγροτικών δραστηριοτήτων σε συνδυασμό με ικανά επίπεδα βόσκησης ευνοεί τα περισσότερα είδη της ερπετοπανίδας στα μεγάλα νησιά των Σποράδων. Σε αντίθεση, σε μικρές νησίδες η υπερβόσκηση έχει αρνητικές επιδράσεις στα τοπικά είδη. Μαζί με τα παραπάνω δεδομένα, η ερευνητική ομάδα δίνει συστάσεις στις τοπικές αρχές ως προς την ορθολογική διαχείριση των διαφόρων ενδιαιτημάτων του αρχιπελάγους, για την καλύτερη διατήρηση της πλούσιας βιοποικιλότητάς του.

Το μοναστήρι στα Σκάντζουρα, όπως το είδαμε σε μια επίσκεψη για έρευνα πεδίου

Τα νησιά των Βορείων Σποράδων κρύβουν έναν κόσμο που αξίζει να ανακαλύψουμε και να προστατεύσουμε. Με τη βοήθεια της επιστήμης και της συνειδητοποίησης του κοινού, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι αυτά τα μοναδικά είδη θα συνεχίσουν να ζουν και να μας εντυπωσιάζουν για πολλά χρόνια ακόμα!

Αν και το βασικό κομμάτι του πρότζεκτ (δηλαδή η καταγραφή της εξάπλωσης και αποτίμηση της κατάστασης της ερπετοπανίδας των νησιών) έχει λήξει, στο άμεσο μέλλον σκοπεύουμε να ασχοληθούμε με την διατήρηση των πληθυσμών των πιο “ευάλωτων” ειδών καθώς και των ενδιαιτημάτων τους, ενώ πολύ σημαντική είναι και η ευαισθητοποίηση των κατοίκων των Σποράδων για αυτή την παρεξηγημένη ομάδα ζώων.

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε τη MOm, το ίδρυμα Thalassa, τη Sea Shepherd Greece καθώς και τη μονάδα διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σποράδων για τη βοήθεια που μας προσέφεραν με τη μεταφορά μας στα ακατοίκητα νησιά.

Σταμάτης Καλογιάννης

Οι επιστημονικές δημοσιεύσεις που προέκυψαν:

(1) Foufopoulos, J., Roussos, S., Kalogiannis, S., Kalb, S., Strachinis, I. & Brock, K.M. (2024). The herpetofauna of the Sporades Islands (Aegean Sea, Greece): New discoveries and a review of a century of research. Herpetozoa 37: 231-256. Διαθέσιμη εδώ: https://shorturl.at/rJSi4

(2) Kalogiannis, S. & Stefanopoulos, P. (2024). Like pieces in a puzzle: first record of Hierophis gemonensis (Laurenti, 1768) (Reptilia Colubridae) on Skiathos island (Northern Sporades, Greece). Biodiversity Journal 15(4): 957-962. Διαθέσιμη εδώ: https://shorturl.at/JrQi5