Τα όρια αποτελούν σημαντικό στοιχείο των λειτουργικών και υγιών ανθρώπινων σχέσεων. Αποτελούν τις φυσικές, διανοητικές, συναισθηματικές και πνευματικές τοποθετήσεις και προσωπικούς «κανόνες» του ατόμου, οι οποίες βοηθούν να διαχωρίζει τις ανάγκες, τα «θέλω», τις επιθυμίες του από αυτά των άλλων. Λειτουργούν σα «νοητές γραμμές», οι οποίες διαχωρίζουν που «τελειώνει» το ένα άτομο και που «αρχίζει» το άλλο.
Τα όρια μπορεί να είναι φυσικά/σωματικά, διανοητικά, συναισθηματικά, πνευματικά, οικονομικά, κοινωνικά και σεξουαλικά. Όλα τα είδη των ορίων δημιουργούν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο το άτομο αλληλεπιδρά και σχετίζεται με τους άλλους. Δίνουν ουσιαστικά το στίγμα, πώς θέλει να του συμπεριφέρονται οι άλλοι, αλλά και το ίδιο στους άλλους.
Ποιά είναι η σημασία της ύπαρξης ορίων στις ανθρώπινες σχέσεις?
- Αυτογνωσία. Θέτοντας όρια αποκτούμε καλύτερη αντίληψη και κατανόηση του εαυτού μας. Αποκτούμε ξεκάθαρη εικόνα της ταυτότητας μας, ποιοι είμαστε δλδ και τι θέλουμε.
- Ανάληψη ευθύνης. Τα όρια μας βοηθούν να αναλαμβάνουμε την προσωπική μας ευθύνη για τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις μας και να μην επιφορτιζόμαστε με την ευθύνη για τα αντίστοιχα των άλλων. Ενδυναμώνουν επίσης το αίσθημα ελέγχου αναφορικά με τη ζωή μας.
- Προστασία από χειραγώγηση και θυματοποίηση. Έχοντας επίγνωση των ορίων μας και θέτοντας τα, προστατεύουμε τον εαυτό μας και έτσι δεν είναι εύκολο να γίνουμε αντικείμενο εκμετάλλευσης και χειραγώγησης από τους άλλους.
- Οφέλη για την ψυχική υγεία. Τα όρια συμβάλλουν στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης μας, στην απόκτηση ελέγχου για τη ζωή μας και κατά συνέπεια οδηγούν σε λιγότερο στρες.
- Υγιείς σχέσεις με τους άλλους. Οι σχέσεις στις οποίες ο καθένας γνωρίζει τα όρια του και τα θέτει, στηρίζονται στην ειλκρίνεια, τον αλληλοσεβασμό και στην ξεκάθαρη επικοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο, οι σχεσεις γίνονται πιο ποιοτικές και ουσιαστικές.
Τι συμβαίνει όμως όταν δε βάζουμε όρια στους άλλους;
- Η άγνοια των ορίων μας και η μη επιβολή τους, σημαίνει ότι δε λειτουργούμε βάσει των δικών μας πεποιθήσεων , αναγκών και συναισθημάτων ,άρα δε διαμορφώνουμε ξεκάθαρη αυτοεικόνα και αντίληψη του εαυτού μας και της ταυτότητας μας.
- Ενοχικά συναισθήματα στην προσπάθεια μας να είναι οι άλλοι ευχαριστημένοι
- Χωρίς οριοθέτηση αυξάνει ο κίνδυνος να γίνουμε θύματα χειριστικών ακόμη και κακοποιητικών συμπεριφορών.
- Το να μη βάζουμε τα όρια μας, ενισχύει τον φόβο της απόρριψης και της εγκατάλειψης από τους άλλους, με την έννοια ότι έχει παγιωθεί αυτό το μοτίβο αλλλεπίδρασης («για να με αγαπούν πρέπει να τους ευχαριστώ, αλλιώς θα με απορρίψουν») και συνεπώς δημιουργείται ένα συνεχής φαύλος κύκλος στον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους άλλους.
- Η έλλειψη ορίων δημιουργεί αισθήματα θυμού, αδικίας και άγχους, τα οποία επιβαρύνουν την ψυχική υγεία.
Παρότι λοιπόν είναι χρήσιμο και σημαντικό να βάζουμε όρια , πολύ συχνά δυσκολευόμαστε. Για ποιούς λόγους συμβαίνει αυτό?
- Φόβος ότι θα πάψουμε να είμαστε αρεστοί και αγαπητοί αν πούμε και διεκδικήσουμε τι σκεφτόμαστε και τι θέλουμε.
- Φόβος εγκατάλειψης /απόρριψης από τους άλλους και ρήξη των σχέσεων μαζί τους.
- Ενοχές, γιατί θεωρούμε ότι θέτοντας όρια γινόμαστε εγωιστές και απαθείς στις ανάγκες των άλλων.
- Άγνοια και μη αποδοχή των δικών μας ορίων ή / και η πεποίθηση ότι δεν είναι σημαντικά.
- Αδυναμία διαχείρισης μιας (ενδεχόμενης) σύγκρουσης με τον άλλο, αν θέσουμε όρια.
- Έλλειψη δεξιοτήτων στο να θέτουμε όρια, δεν ξέρουμε με ποιόν τρόπο μπορούμε να εκφράσουμε και να υποστηρίξουμε τι σκεφτόμαστε, τι θέλουμε και τι νιώθουμε.
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το αίσθημα ότι «δεν αξίζουμε», επηρεάζει το πόσο σημαντικά και έγκυρα θεωρούμε τα όρια μας και κατ΄επέκταση δημιουργεί την πεποίθηση ότι δε μας αξίζει να γίνουν σεβαστά από τους άλλους.
- Έλλειψη ορίων κατά την παιδική ηλικία. Ως παιδιά, δεν είχαμε όρια από τους γονείς ή μάθαμε ότι για να μας αγαπούν και να μας αποδέχονται, θα πρέπει να ευχαριστούμε πάντα τους άλλους, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τα δικά μας όρια.
- Οι πολιτισμικοί παράγοντες και οι κοινωνικές νόρμες επηρεάζουν τη σχέση μας με τα όρια, καθώς ορίζουν τι είναι αποδεκτό κοινωνικά και τι όχι.
Πώς μπορούμε λοιπόν να βάζουμε υγιή όρια στις σχέσεις μας;
- Έχοντας αυτεπίγνωση και επαφή με τον εαυτό μας, αποδεχόμενοι τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις επιθυμίες και τις ανάγκες μας.
- Αναλαμβάνοντας την προσωπική ευθύνη για τον εαυτό μας, τις συμπεριφορές και τις πράξεις μας.
- Κατανοώντας ότι το να βάζουμε όρια δείχνει υγιή σχέση με τον εαυτό μας και πρόθεση σύναψης υγιών σχέσεων με τους άλλους.
- Η κατάρριψη της πεποίθησης ότι αν θέσουμε όρια γινόμαστε εγωνεντρικοί και αδιάφοροι στις ανάγκες και τα «θέλω» των άλλων.
- Η κατανόηση του ότι θέτοντας όρια, δημιουργούμε ένα κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας στις σχέσεις μας με τους άλλους και κατά συνέπεια, «καθαρές σχέσεις» μαζί τους.
- Η κατάρριψη μιας ακόμη λανθασμένης πεποίθησης, ότι αν θέσουμε όρια, δε θα είμαστε αρεστοί και αποδεκτοί από τους άλλους.
- Θέτοντας με ευγένεια, ηρεμία, σαφήνεια, συνέπεια και σταθερότητα και χωρίς επιθετική ή κατηγορητική διάθεση τα όρια μας.